হেমন্ত কুমাৰ ৰায়
ভাদোৰ মাস কোচ-ৰাজবংশী সমাজেৰ জৈন্যে একেনা খিব ঐতিহ্যপূৰ্ণ মাস। কোচ-ৰাজবংশী জনগোষ্ঠীৰ নানানটা সংস্কৃতি দিয়া ভৰি আছে এই মাস। মনসা বা বিষহৰি পূজা, লোকপুৰাণ সিংয়েৰ বিয়াও ছাৰাও কিছু পৰম্পৰাগত খাদ্যাভাসেৰ ওনাস পাওয়া যায় এই মাসোতে। এটিকোনা তাৰে একেনা ছোট্ট ফ্যাদেলা পাৰাৰ চেষ্টা কৰিলোং।
মানা ছ্যাকা : কোচ-ৰাজবংশীৰ একেনা হাউসেৰ খাওয়া হৈল ছ্যাকা। এই ছ্যাকাৰ সাথে কোচ-ৰাজবংশী সমাজোত ভাদোৰ মাসোত একেনা পৰম্পৰাগত খাদ্যাভাস আছে। ভাদোৰ মাসে কোচ-ৰাজবংশীলা সগায় বাড়ী বাড়ী মানা ছ্যাকা খায়। এই মাসে মানাৰ ডাৰি কাটি ঘুচি ঘুচি কৰি কুটি সিদল বা সুটকা দিয়া ছ্যাকা খাওয়া খায়। এই পৰম্পৰাগত খাদ্যজ্ঞান কোচ-ৰাজবংশীলা একেনা লোক-কথাত পাওয়া যায়। যেমন---
ভাদোৰে মানা
আশিনে ওল
কাতি মাসে পাচখোল।
মানা ছ্যাকা খাওয়াৰ নিয়ামটা ফিৰ সিং-এৰ বিয়াৰ নগত জৰেয়া আছে। কোচ-ৰাজবংশী সমাজোত বিশ্বাস আছে যে, সিং যায় শন মাসেৰ সাংৰান্তিত (কুনো কুনো জাগাত বিশ্বাস আছে সিং যায় শন মাসেৰ বাৰো দিন থাইকতে) আৰ ফিৰি আসিবে ভাদোৰ মাসেৰ তেৰ তাৰিখে। নিয়াম, সিং জাৰুয়া ছাওয়া ধৰি ফিৰি আইসাৰ আগোত মানা ছ্যাকা খাওয়া খায়। কাৰণ সিং ফিৰি আসি জাৰুয়া ছাওয়াটাক মানাৰ থোপতে ৰাখিবে। আৰ তখন থাকি মানা খাইলে স্বাদ পাওয়া যাবাৰ নয়; মুখত মানা বালাউ-বালাউ কৰি ধৰিবে। সেইজোন্যে কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা সগায় সিং ঘুৰি আইসাৰ আগতে মানা ছ্যাকা সিদল-সুটকা দিয়া মনেৰ হাউসে খায়।
ভাদুৰি ভাত : ভাদোৰ মাসেৰ খাদ্যজ্ঞানেৰ ভিতিৰা একেনা গুৰুত্বপূৰ্ণ নিয়াম হৈল এই মাসোত মামীৰ হাতে অল্প ভাত খাওয়া খাইবেই। মামীৰ হাতে ভাত খাওয়াকে ৰাজবংশী সমাজোত 'ভাদুৰি ভাত' বুলিয়া কওয়া হয়। ভাত যিকুনো শাক বা আঞ্জা দিয়া খাইলেও চৈলবে। মাছ, মসম, সুটকা, সিদল ঝেটায় ম্যালে ওইটাই খাইলেই হৈল। আৰ তাতে যুদি মানা ছ্যাকা ম্যালে তাইলে তো সোনায় সোহাগা। ৰথ দ্যাখাও হৈবে কলা বেচাও হৈবে। মামীৰ হাতে ভাত খাওয়াৰ এই পৰম্পৰাগত নিয়ামকোনা একেনা ৰাজবংশী ছড়াত পাওয়া যায়---
...................................
আসিবে আষাঢ় শন ভাদোৰে
ঝড়ি শাতাও, বৃষ্টি, বাদল
স্বাদেৰ ভাদুৰি ভাত
মামা মামীৰ মাথাত হাত!
আইসচে ম্যালা সাগাই সোদৰ
মামা চান্দায় পিড়া, বিঞ্চি, চেয়াৰ
মামী কৰে গোদৰ গোদৰ।
তালেৰ পিঠা : তালেৰ পিঠা খাওয়া নিয়ামটাক নিয়া খানেক মতেৰ অমিল আছে। কায়োঁ কায়োঁ কয়, তালেৰ পিঠা খাওয়া নিয়ামটা বোলে ৰাজবংশী কৃষ্টি নোমায়। কাও কাও ফিৰ এইটা ৰাজবংশী কৃষ্টি বুলিয়া গোদৰ গোদৰ কৰে। যেটায় নাহৌক, এলা ৰাজবংশী সমাজোত পৰায় সৌগঠে এইটা বিশ্বাস আছে যে, ভাদোৰ মাসে তালেৰ পিঠা অল্প হৈলেও খাওয়া নাগে। সেইজৈন্যে ভাদোৰ মাস পৈৰলে কোচ-ৰাজবংশী মানষিলাৰ বাড়ী বাড়ী তালেৰ পিঠা খাওয়া দেখা যায়। কোচ-ৰাজবংশী বেটিছাওয়ালা তালেৰ পিঠা খাওয়াৰ বাদে তালোক ভালকৰি চিপিয়া ৰস বাইৰ কৰি নেয়; তাৰ পাছোত আলোয়া চাউলেৰ গুড়া মিশোল কৰি ওটি গুড় দিয়া ভালকৰি ঘোটেলে নিয়া গোল গোল নাড্ডুৰ মতোন কৰি তেলোত ডুবি ভাজি নেয়। ইয়াকে কয় তালেৰ পিঠা ঝেটা কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা ভাদোৰ মাসে মনেৰ হাউসে খায়।
ভাদোৰ মাস কোচ-ৰাজবংশী সমাজেৰ জৈন্যে একেনা খিব ঐতিহ্যপূৰ্ণ মাস। কোচ-ৰাজবংশী জনগোষ্ঠীৰ নানানটা সংস্কৃতি দিয়া ভৰি আছে এই মাস। মনসা বা বিষহৰি পূজা, লোকপুৰাণ সিংয়েৰ বিয়াও ছাৰাও কিছু পৰম্পৰাগত খাদ্যাভাসেৰ ওনাস পাওয়া যায় এই মাসোতে। এটিকোনা তাৰে একেনা ছোট্ট ফ্যাদেলা পাৰাৰ চেষ্টা কৰিলোং।
মানা ছ্যাকা : কোচ-ৰাজবংশীৰ একেনা হাউসেৰ খাওয়া হৈল ছ্যাকা। এই ছ্যাকাৰ সাথে কোচ-ৰাজবংশী সমাজোত ভাদোৰ মাসোত একেনা পৰম্পৰাগত খাদ্যাভাস আছে। ভাদোৰ মাসে কোচ-ৰাজবংশীলা সগায় বাড়ী বাড়ী মানা ছ্যাকা খায়। এই মাসে মানাৰ ডাৰি কাটি ঘুচি ঘুচি কৰি কুটি সিদল বা সুটকা দিয়া ছ্যাকা খাওয়া খায়। এই পৰম্পৰাগত খাদ্যজ্ঞান কোচ-ৰাজবংশীলা একেনা লোক-কথাত পাওয়া যায়। যেমন---
ভাদোৰে মানা
আশিনে ওল
কাতি মাসে পাচখোল।
মানা ছ্যাকা খাওয়াৰ নিয়ামটা ফিৰ সিং-এৰ বিয়াৰ নগত জৰেয়া আছে। কোচ-ৰাজবংশী সমাজোত বিশ্বাস আছে যে, সিং যায় শন মাসেৰ সাংৰান্তিত (কুনো কুনো জাগাত বিশ্বাস আছে সিং যায় শন মাসেৰ বাৰো দিন থাইকতে) আৰ ফিৰি আসিবে ভাদোৰ মাসেৰ তেৰ তাৰিখে। নিয়াম, সিং জাৰুয়া ছাওয়া ধৰি ফিৰি আইসাৰ আগোত মানা ছ্যাকা খাওয়া খায়। কাৰণ সিং ফিৰি আসি জাৰুয়া ছাওয়াটাক মানাৰ থোপতে ৰাখিবে। আৰ তখন থাকি মানা খাইলে স্বাদ পাওয়া যাবাৰ নয়; মুখত মানা বালাউ-বালাউ কৰি ধৰিবে। সেইজোন্যে কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা সগায় সিং ঘুৰি আইসাৰ আগতে মানা ছ্যাকা সিদল-সুটকা দিয়া মনেৰ হাউসে খায়।
ভাদুৰি ভাত : ভাদোৰ মাসেৰ খাদ্যজ্ঞানেৰ ভিতিৰা একেনা গুৰুত্বপূৰ্ণ নিয়াম হৈল এই মাসোত মামীৰ হাতে অল্প ভাত খাওয়া খাইবেই। মামীৰ হাতে ভাত খাওয়াকে ৰাজবংশী সমাজোত 'ভাদুৰি ভাত' বুলিয়া কওয়া হয়। ভাত যিকুনো শাক বা আঞ্জা দিয়া খাইলেও চৈলবে। মাছ, মসম, সুটকা, সিদল ঝেটায় ম্যালে ওইটাই খাইলেই হৈল। আৰ তাতে যুদি মানা ছ্যাকা ম্যালে তাইলে তো সোনায় সোহাগা। ৰথ দ্যাখাও হৈবে কলা বেচাও হৈবে। মামীৰ হাতে ভাত খাওয়াৰ এই পৰম্পৰাগত নিয়ামকোনা একেনা ৰাজবংশী ছড়াত পাওয়া যায়---
...................................
আসিবে আষাঢ় শন ভাদোৰে
ঝড়ি শাতাও, বৃষ্টি, বাদল
স্বাদেৰ ভাদুৰি ভাত
মামা মামীৰ মাথাত হাত!
আইসচে ম্যালা সাগাই সোদৰ
মামা চান্দায় পিড়া, বিঞ্চি, চেয়াৰ
মামী কৰে গোদৰ গোদৰ।
তালেৰ পিঠা : তালেৰ পিঠা খাওয়া নিয়ামটাক নিয়া খানেক মতেৰ অমিল আছে। কায়োঁ কায়োঁ কয়, তালেৰ পিঠা খাওয়া নিয়ামটা বোলে ৰাজবংশী কৃষ্টি নোমায়। কাও কাও ফিৰ এইটা ৰাজবংশী কৃষ্টি বুলিয়া গোদৰ গোদৰ কৰে। যেটায় নাহৌক, এলা ৰাজবংশী সমাজোত পৰায় সৌগঠে এইটা বিশ্বাস আছে যে, ভাদোৰ মাসে তালেৰ পিঠা অল্প হৈলেও খাওয়া নাগে। সেইজৈন্যে ভাদোৰ মাস পৈৰলে কোচ-ৰাজবংশী মানষিলাৰ বাড়ী বাড়ী তালেৰ পিঠা খাওয়া দেখা যায়। কোচ-ৰাজবংশী বেটিছাওয়ালা তালেৰ পিঠা খাওয়াৰ বাদে তালোক ভালকৰি চিপিয়া ৰস বাইৰ কৰি নেয়; তাৰ পাছোত আলোয়া চাউলেৰ গুড়া মিশোল কৰি ওটি গুড় দিয়া ভালকৰি ঘোটেলে নিয়া গোল গোল নাড্ডুৰ মতোন কৰি তেলোত ডুবি ভাজি নেয়। ইয়াকে কয় তালেৰ পিঠা ঝেটা কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা ভাদোৰ মাসে মনেৰ হাউসে খায়।
No comments:
Post a Comment