হেমন্ত কুমাৰ ৰায়
কোচ-ৰাজবংশী জনগোষ্ঠীৰ একেনা ঐতিহ্যপূৰ্ণ মাস হৈল ভাদোৰ মাস। এই মাসোত কোচ-ৰাজবংশী সমাজোত নানানটা লোক-সংস্কৃতি মালুম কৰিৰ পাই। যেমন, এইটা সময়তে মনসা বা বিষহৰি পূজা বাড়ী বাড়ী হয়; কোচ-ৰাজবংশীৰ পৰম্পৰাগত খাদ্য সুটকা-সিদল এই সময়তে বানায়, খাদ্যাভাস হিসাবে মানা ছ্যাকা, তালেৰ পিঠা এই সময়তে খাওয়া খায়; হেউতি খতিৰ শেষুয়া দিন এই ভাদোৰ মাসেই, তায় কিছু কৃষিকেন্দ্ৰিক লোকাচাৰো পালন কৰে ৰাজবংশী মানষিলা। ইয়াৰে ভিতিৰা একেনা লোক-বিশ্বাস হৈল 'সিং'য়েৰ বিয়াও। উয়াৰো ফিৰাণি দিন ভাদোৰ মাসেৰে তেৰ তাৰিখ।
সিং যাইবে শন মাসেৰ বাৰো দিন থাইকতে আৰ ফিৰি আসিবে ভাদোৰ মাসেৰ তেৰ দিনোত। কুনো কুনো জাগাত এইটা বিশ্বাস আছে যে সিং যায় শন মাসেৰ সাংৰান্তিত। সিং বিয়াও কৰিৰ যায় পূব থাকি পশ্চিম পাকে। একেলায় কিন্তুক নাযায়, সাথোত থাকে গুবুৰি সাৰো, ঢাডোৰা সাৰো, কাউয়া আৰো নানান পখি-পয়াল। সগায় মাথাত কৰি কিছু নাহয় কিছু জিনিস উবি নিয়া যাইবে। কয়োঁ নিবে খৰি, কায়োঁ ত্যাল, কায়োঁ সাঙিভাৰ আৰো কাও দানেৰ জিনিস। সিং যখন বিয়া কৰিৰ যায়, তখন নিলুয়া দেওটা এমেস-ডেমেস কৰে, একফোটা-দুইফোটা বা ছিমছিমানি ঝৰিও পৰে। ৰাজবংশী সমাজোত বিশ্বাস আছে সিংয়েৰ সাথোত ঝায় ঝায় গেইছে উমাৰ মাথা মুৰিয়া বা নাৰিয়া হৈবে, ছিলছিলা হৈবেই। সেইজোন্যে ভাদোৰ মাসেৰ বতৰত আমৰা পৰায় দেখি সাৰো পখিৰ মাথা নাৰিয়া হওয়া, ছিলছিলা হওয়া। বিশ্বাস আছে, ঝেটা পখি সিংয়েৰ বিয়াত খৰি নিয়া গেইছে উয়াৰ মাথা নাৰিয়া হৈছে, ঝায় ঝায় ত্যাল নিয়া গেইছে উমাৰ মাথা ছিলছিলা হৈছে; ইত্যাদি।
সিংয়েৰ খালি বিয়াও নাহয়, সিংয়েৰ ছাওয়াও হয় ঐ কয়দিনতে। আৰ এই ছাওয়াক কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা 'জাৰুয়া ছাওয়া' বুলিয়া কয়। সিং ঘুৰি আসিৰ সম সাথোত থাকিবে উয়াৰ জাৰুয়া ছাওয়া। ঐ সম নদীৰ পাৰোত কাশিয়াৰ ফুল ফুটে। জাৰুয়া ছাওয়া হাগিলে, মুতিলে কাশিয়াৰ ফুল দিয়া টিকা মুছি দিবে, ফুল হাতোত তুলি দিবে। কোচ-ৰাজবংশী সমাজোত বিশ্বাস আছে, জাৰুয়া ছাওয়া হাগিলে, মুতিলে বাড়ীৰ কাপোৰ-চোপৰত দাগ ধৰিবে। তায় কোচ-ৰাজবংশী বেটিছাওয়ালা ভাদোৰ মাসে ঢেকসো, বাকসো, টেৰাং থাকি কাপোৰ-চোপোৰ বাইৰ কৰি ৰৈদত শুকিৰ দেয়। ঝায় ঝায় কাপোৰ বাইৰ কৰিৰ নয়, তাৰ কাপোৰত খাটাং হাগাৰ দাগ ধৰিবেই। আৰ দাগ ধৰিলে হাজাৰ ঘোচলাইলেও বা ধুলেও উঠিৰ নয়।
সিং-এৰ ইটা ধাৰণাৰ নগত কোচ-ৰাজবংশী সমাজোত একেনা খাদ্য পৰম্পৰাও আছে। সিং জাৰুয়া ছাওয়া ধৰি ফিৰি আইসাৰ আগোত মানা ছ্যাকা খাওয়া খায়। কাৰণ সিং ফিৰি আসি জাৰুয়া ছাওয়াটাক মানাৰ থোপতে ৰাখিবে। আৰ তখন থাকি মানা খাইলে স্বাদ পাওয়া যাবাৰ নয়; মুখত মানা বালাউ-বালাউ কৰি ধৰিবে। সেইজোন্যে কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা সগায় সিং ঘুৰি আইসাৰ আগতে মানা ছ্যাকা সিদল-সুটকা দিয়া মনেৰ হাউসে খায়।
কোচ-ৰাজবংশী কিষ্যান মানষিলাৰ মাঝোত এই বিশ্বাস চালু আছে যে, ভাদোৰ মাসেৰ তেৰ তাৰিখেৰ ভিতিৰা ৰোয়াগাৰা কামাই শেষ কৰা খাইবে, সিং ঘুৰি আইসাৰ পৰে আৰ ৰোয়াগাৰা যাবাৰ নয়, ভুঁইত গুজি দেওয়া চলিৰ নয়। সিং ঘুৰি আইসাৰ পৰে ৰোয়া গাৰিলে ধানেৰ খেতি ভাল হবাৰ নোমায়। ফিৰ নিয়াম আছে, সিং ফিৰি না আইসা পৰ্যন্ত বান্নী কাটি আনা নাযায়। বিশ্বাস সিং না আইসা পৰ্যন্ত বান্নী শক্ত নাহয়; কাও যুদি সিং আইসাৰ আগোতে বান্নী কাটে, তাইলে উমাৰ বান্নী নেলপেলা হৈবে। জাৰ আইসে সিং-এৰ গিজ্জনতে।
সিং-এৰ এই গল্ফখান কোচ-ৰাজবংশী সমাজেৰ সৌগঠেই চালু আছে। আসাম, পশ্চিমবংগ, নেপাল, বিহাৰ আৰ বাংলাদেশেৰ সৌগ কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা ভাদোৰ মাস পৰিলে সিং-এৰ লোক-কথাৰ খেও ধৰি বাড়ীৰ খেতা-কাপোৰ থাকি কৃষিকাজ পৰ্যন্ত গোটে নেয়। এইটা আসোলতে কোচ-ৰাজবংশীৰ লোকপুৰাণ, লোক-বিশ্বাস বা একধৰণেৰ মিথ বুলিয়া পৈতান যাবাৰ পাই।
খেও :
1. ডঃ দীপক কুমাৰ ৰায় : ৰাজবংশী সমাজ আৰো সংস্কৃতিৰ কাথা।
2. নাগাল : নমিতা বালা ৰায় (70), কৈমাৰী, ধুবুৰী, অসম।
No comments:
Post a Comment