হেমন্ত কুমাৰ ৰায়
কোচ-ৰাজবংশীৰ পৰম্পৰাগত খাদ্যৰ ভিতিৰা একেনা খিব আদৰেৰ খাবাৰ হৈল টাকোয়া আৰো শামুক। এই খাবাৰতে নুকি আছে কোচ-ৰাজবংশীৰ জনজাতীয় চিন। কোচ-ৰাজবংশী জনগোষ্ঠীটা যে আদিম জনজাতিৰ ফ্যাকা তাৰে একেনা দিশা পাওয়া যায় শামুক আৰো টাকোয়াৰ মতোন খাবাৰগুলাত। জনজাতিত্বৰ (tribalism) সৌগ বৈশিষ্ট্য এই খাদ্যটাতে উক্টি পাওয়া যায়।
শামুক আৰ টাকোয়া বা টোকৰাই একনকণ খোল্টাধাৰী জীব (shelled gastropods)। ইমাৰ বসবাস নদীনালা আৰ দোলা। কাজেই টাকোয়া আৰ শামুক খাবাৰ গেইলে দোলা বা নদী-নালাত থাকি হেঙা, জাকা, বা হাত দিয়া ধৰি আনি বাড়ীত ভালকৰি ধুইয়া নেওয়া খায়। শামুক খাবাৰ গেইলে পত্থমতে শামুকেৰ মুকাৰিখান কাটাৰি দিয়া খসে ফ্যালা নাগে। তাৰপাছোত কাটাৰিৰ নেল বা বাচ্চানি নৰকি বা হাতেৰ নগুল দিয়া মসমলা বাইৰ কৰি নেওয়া নাগে। এঙকৰি বাইৰ কৰি ভালকৰি কুটি-বেচি নেওয়া খায়। শামুকেৰ মসম যিহেতু নেল্টানেল্টা আৰ পিচিলা পিচিলা হয়, সেইজোন্যে ঐ নেল্টা ভাবটাক পৰিষ্কাৰ কৰাৰ বাদে নাউয়েৰ পাতা বা চুন দিয়া ধুইয়া নেওয়া খায়। তাতে শামুকেৰ নেল্টাও যায় আৰ ফটফটাও হয়। তাৰপাছোত ভালকৰি উসি নিয়া পছন্দ অনুসৰি খাওয়া ব্যবস্থা কৰা হয়।
এপাকে ফিৰ টাকোয়া খাবাৰ হৈলে জলোত চুবগি ৰাখি পত্থমতে একেনা একেনা কৰি টাকোয়াৰ মুখ (কালা মুখ খোনা) ছিৰি নেওয়া নাগে। তাৰপাছোত দাও বা কাটাৰি দিয়া টাকোয়াৰ মুখ আৰ টিকা পাকে কটি নেওয়া নাগে। মুখ আৰ টিকা পাকে কাটি নিলে খাবাৰ সম হোস্কা টানিলে টক্কৰি বিৰি আইসে। মুখ-টিকা কাটি গামেলা বা ওমুন কোনো ভাৰাত জলভায় একমুঠি নৰকি বা সিণ্ডা দিয়া খচিখচি ধোয়া নাগে। এমন কৰি ধুইয়া নিলে টাকোয়াৰ গাত নাগি থাকা মইলা, ভিতিৰাত থাকা বালা, ভেৰ, জাকোন ভালকৰি বিৰি আইসে আৰ টাকোয়াগুলা ফটফটা হয়। তাৰপাছোত টাকোয়াগুলা হাড়ীত কৰি উসি নেওয়া নাগে। উসিৰ সম ওটি খানেক সোটা দিয়া নিলে ভাল হয়, তাতে টাকোয়া ভালকৰি সিজে আৰ ভুসি-ভাসা গুলা গলি যায়। উসাৰ পাছোত ফিৰ একমুঠি সিণ্ডা দিয়া খচিখচি ধোয়া নাগে। এঙকৰি উসা-ধোয়া কৰাৰ পৰসে শুৰু হয় শামুক আৰো টাকোয়াৰ নানান মতোন ৰান্ধোন।
ভাজি : ভাজি ৰান্ধা খিব সহজ। টাকোয়াৰ বেলা গছেৰ কাটা বা ছিট্টিপিন দিয়া উসা টাকোয়ালাৰ মসমগুলা বাইৰ কৰি নেওয়া নাগে। শামুক আৰ টাকোয়াৰ মসমগুলা বাইৰ কৰি ভালকৰি ধুইয়া কৰেয়াত তেল-নুন-পিয়াজ-মৰুচ দিয়া ভাজি কৈৰলেই হৈল। টাকোয়া/শামুক ভাজিৰ স্বাদ খিব ভাল।
ন্যাটেৰা : শামুক/টাকোয়াৰ মসম বাইৰ কৰি ভাজি কৰিও খাওয়া যায় বা ঐ ভাজিগুলাক ন্যাটেৰা কৰিও খাবাৰ পাই। সাধাৰণ ন্যাটেৰাৰ মতোন কৰি মসলা-ঠসলা দিয়া আঠা-মাঠা ঝোল কৰি নামে নেওয়া নাগে। শামুক/টাকোয়াৰ ন্যাটেৰাৰ স্বাদ খিব বেসি।
ঝোল : শামুক-টাকোয়াৰ মসমগুলা বাইৰ কৰি যেকুনো শাক দিয়া ঝোল খাওয়া যায়। মসমগুলা বাইৰ কৰি ধুইয়া-পাকোলে ভালকৰি ভাজি কৰি আলু, কালাই বা ঐন্য কুনো জিনিসেৰ সাথে সাধাৰণ শাক বা আঞ্জাৰ নকণ কৰি ঝোল কৰা খাবাৰ পাই।
হৰপা : হিটাও ঝোল। কিন্তুক হিটা ঝোল বাচ্চানি শামুক বা টাকোয়া গুলাক গোটালে ঝোল কৰি খাওয়াক বুঝায়। এই ক্যাৰামতি মতে শামুক বা টাকোয়া গুলা খোল্টাভায় ভাজি আলু, খুল্টি কালাই, ঠাকুৰি কালাই বা ঐন্য কুনো জিনিসেৰ সাথে সাধাৰণ শাক বা আঞ্জাৰ নকণ কৰি ঝোল কৰা যায়। ঝোলেৰ শাক হওয়াৰ পৰ ভাত বা ৰুটি দিয়া খাওয়া নাগে। খাওয়া নাগে হোস্কা টানি টানি। খাবাৰসম শামুক আৰ টাকোয়াৰ মুখত মুখ নাগে একে হোস্কাতে ভিতিৰাত থাকি উয়াৰ মসম বাইৰ কৰি আনা নাগে। হোস্কা টানি টানি টাকোয়া বা শামুক খাওয়াৰ সাথোত একেনা লোক-কথাও চালু আছে---
"খাইলেও একখুৰি নাখাইলেও একখুৰি।"
মানে, টাকোয়া খাইলেও একবাটি (একখুৰি) নাখাইলেও একবাটি। কেনেনা, টাকোয়া হোস্কা টানিলে উয়াৰ মসমহে বাইৰ হয়, টাকোয়াৰ খোল্টাগুলা আভঙে থাকে। সেইবাদে দেখা যায়, যতলা টাকোয়া/শামুক মানষি খায় অতলায় খোল্টা আৰ এক পাকে জমা হয়।
ছ্যাকা : ছ্যাকা তো কোচ-ৰাজবংশীৰ হাউসেৰ খাবাৰ। উমৰা ঝেটায় খাউক ঐটায় ছ্যাকা খাইবে। শামুক আৰ টাকোয়াও ছ্যাকা খায় আৰ টাকোয়া ছ্যাকাৰ স্বাদ খিব মজাৰ হয়। টাকোয়া ছ্যাকা খায় ঠাকুৰি কলাই দিয়া। টাকোয়া ছ্যাকা খাবাৰ গেইলে উসা টাকোয়ালাক খোল্টাভায় ভাজি নেওয়া নাগে। তাৰপাছোত ভাজা টাকোয়া আৰ ঠাকুৰি কালাই কৰেয়াত জলভায় ঘোটলে নিয়া ওটি সোটা দিয়া, অসুন, মৰুচ দিয়া ৰান্ধিলে ছ্যাকা হয়। খাবাৰ সম টাকোয়ালা ঝোলশাকেৰ নকণ কৰি হোস্কা টানি টানি খাওয়া নাগে। ছ্যাকা ঐন্য নকণ কৰিও খাওয়া যায়। টাকোয়া/শামুকেৰ মসমলা ভাজি কৰি সাধাৰণ ছ্যাকাৰ মতন কৰি ৰান্ধিও খাবাৰ পাই।
ভত্তা বা ছবা : টাকোয়া ভত্তা খাওয়াৰ চল খিব কম; শামুক ভত্তা কৰি খাওয়াৰ চল বেসি। মানে টাকোয়া যিহেতু বাচ্চানি বাচ্চানি তায় টাকোয়াৰ ভত্তা বা ছবা খাওয়া নাযায়। কিন্তুক শামুকেৰ ভত্তা সগায় খায়। দগদগা আগুনোত গোটাল গোটাল শামুক দিলে পুৰিয়া খোল্টাগুলা ফোসফোসা হৈলে বুঝিবেন শামুক ছবা হৈছে। তাৰপাছোত আগুন থাকি বাইৰ কৰি আস্তে আস্তে আচাৰা দিলে খোল্টাগুলা পৰি যায় আৰ আভং শামুকেৰ মসম বাইৰ হয়া আইসে। কাও কাও এই মসমগুলা এমতে খায়, কাহো কাহো ফিৰ নুন-তেল মাখি খায়।
এঙকৰি দেখা যায়, কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা শামুক -টাকোয়া খিব যতন কৰি খায়। শামুক-টাকোয়া দোলা-নদীত থাকি আনি কোটা-বেচা কৰি ৰান্ধা পৰ্যন্ত নানান ফ্যাতেৰা হৈলেও কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা ইটাক খাওয়াৰ লোভ ছাৰিৰ পায় না। কেনেনা, ইটা ইমাৰ পৰম্পৰাগত খাদ্যাভাস; এটিকোনা নুকি আছে উমাৰ জনগোষ্ঠীয় ঐতিহ্য।
বৈজ্ঞানিক ভিত্তি :
টাকোয়া চৌকেৰ পইক্ষে উপকারী। টাকোয়া আৰ শামুক খাইলে পেটেৰ অসুখ বা ৰোগ ভাল হয়, আমেসা ছাৰে। আগের মানষিলা টাকোয়াৰ আৰ শামুকেৰ খোল্টা দিয়া গঢ়াইছে চুন। টাকোয়া বা শামুকেৰ খোল্টা ছানেৰ ঘোষি মানে শুকনা গোবৰ দিয়া ঢাকি দিয়া অগুন নাগে দিছে সইঞ্জা বেলা। সাৰা ৰাতি অমন কৰি থাকাৰ পাছত সাকালে দেখা গেইছে খোল্টা গুলা একেবাৰে সাদা ফটফটা হয়া আছে। ঐলাত অল্প জল দিয়া গলাইলে সুন্দৰ চুন হয়া যায়। এই চুন হাটেৰ শিল থাকি গঢ়া চুনেৰ চাইতে বেশি ভাল, ক্ষতি নাই। তাতে আৰো একেনা সুবিধাও আছে। শামুক-টাকোয়াৰ খোল্টা বাড়ীৰ অগলে-বগলে পৰি ৰইলে পৰিবেশ নোঙৰা হয় আৰ ঠ্যাং কাটাৰ ভয় থাকে, কিন্তুক খোল্টা দিয়া চুন বানায় জোনে ঐ ভয় আৰ নাথাকে। কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা তায় কথায় কথায় কয়----
পচা শামুকেও কাটে পাও
হ্যালা না কৰি ফ্যালান পাও।
মানে, শামুক-টাকোয়া পচা বা নষ্ট হৈলেও ঠ্যাং কাটে; দেখি-শুনি হাটা নাগে। ঠ্যাং যাতে কাটা নাযায়, পৰিবেশ যাতে ঠিক থাকে আৰ চুনেৰ দৰকাৰো যাতে পুৰক হয় তাৰ বাদে কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা শামুক-টাকোয়াৰ খোল্টালাক ভালকৰি পুৰি চুন বাইৰ কৰি নেয়। গেৰামেৰ মানষি হৈলেও কোচ-ৰাজবংশী মানষিলাৰ চুন বানাৰ পদ্ধতিটা আৰ চিন্তাটা কিন্তুক সম্পূৰ্ণ বৈজ্ঞানিক।
টোকানি :
শামুক আৰ টাকোয়াৰ খাদ্যাভাসটা খালি কোচ-ৰাজবংশীৰে স্বতন্ত্ৰ খাদ্যাভাস নাহয়; এইটা আসলোতে জনগোষ্ঠীলাৰ আদৰেৰ খাদ্য। বড়ো, সাওতাল এঙকৰি পৰায় ভাইল্লা জনগোষ্ঠীয় লোকে এই খাবাৰ খায়। কোচ-ৰাজবংশী সমাজেৰ সৌগঠে বৰ্তমান এই খাদ্যাভাস চালু নাথাকিলেও পুৰাণি দিনোত সৌগ কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা খাইছিল। এলাও পশ্চিমবংগেৰ আলিপুৰদুয়াৰেৰ কুমাৰগেৰাম ব্লকেৰ ৰামপুৰেৰ মাঝেৰডাবড়ী গেৰামেৰ মানষিলাৰ টাকোয়া খায় সম্পূৰ্ণ ঐতিহ্য ৰক্ষা কৰিয়াই। তা ছাৰাও, আসামেৰ কোকৰাঝাৰ, চিৰাং, বাক্সা অঞ্চলতো কুনো কুনো কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা এই খাবাৰ খাওয়া দেখা যায়। ধুবুৰী জিলাৰ পৰায় সৌগ কোচ-ৰাজবংশী শামুক খায়, টাকোয়া ফিৰ সৌগঠে পাওয়া নাযায় জোনে হয়তো খাওয়া দেখা নাযায়। এমন কৰি আৰো ভাইল্লা জাগাৰ মানষি এলাও শামুক আৰ টাকোয়াৰ খাদ্যাভাসেৰ সাথোত জৰেয়া আছে ঝেটা ওনাস টানিলে সহজে বাইৰাইবে।
কিন্তুক দুখ্যেৰ কথা হৈল, এলা আধুনিক যন্ত্ৰপাতি, কীটনাশক আৰো নানান ক্যাৰামতিৰ বাদে নদী-নালা আৰো দোলাগুলাত শামুক-টাকোয়া আৰ পাওয়া যায় না। মাছ মাৰাৰ নানা আধুনিক ক্যাৰামতি, হালবোওয়া নানানটা যন্ত্ৰৰ জোনে এলা শামুক- টাকোয়াৰ খিব মঙ্গা হৈছে।
খেও/নাগাল :
1. হীৰাতন দাস, কুমাৰগ্রাম (আলিপুৰদুয়াৰ), কামতাপুৰী গাওয়ালি বিজ্ঞান, হামাৰ খবৰ, 05-05-2018।
2. শৈলেশ্বৰী বৰ্মণ (60), মাঝেৰডাবড়ী, আলিপুৰদুয়াৰ, পশ্চিমবংগ, কড়াল, 02-09-2018।
3. প্রতিমা ৰায় (40), ঐ।
কোচ-ৰাজবংশীৰ পৰম্পৰাগত খাদ্যৰ ভিতিৰা একেনা খিব আদৰেৰ খাবাৰ হৈল টাকোয়া আৰো শামুক। এই খাবাৰতে নুকি আছে কোচ-ৰাজবংশীৰ জনজাতীয় চিন। কোচ-ৰাজবংশী জনগোষ্ঠীটা যে আদিম জনজাতিৰ ফ্যাকা তাৰে একেনা দিশা পাওয়া যায় শামুক আৰো টাকোয়াৰ মতোন খাবাৰগুলাত। জনজাতিত্বৰ (tribalism) সৌগ বৈশিষ্ট্য এই খাদ্যটাতে উক্টি পাওয়া যায়।
শামুক আৰ টাকোয়া বা টোকৰাই একনকণ খোল্টাধাৰী জীব (shelled gastropods)। ইমাৰ বসবাস নদীনালা আৰ দোলা। কাজেই টাকোয়া আৰ শামুক খাবাৰ গেইলে দোলা বা নদী-নালাত থাকি হেঙা, জাকা, বা হাত দিয়া ধৰি আনি বাড়ীত ভালকৰি ধুইয়া নেওয়া খায়। শামুক খাবাৰ গেইলে পত্থমতে শামুকেৰ মুকাৰিখান কাটাৰি দিয়া খসে ফ্যালা নাগে। তাৰপাছোত কাটাৰিৰ নেল বা বাচ্চানি নৰকি বা হাতেৰ নগুল দিয়া মসমলা বাইৰ কৰি নেওয়া নাগে। এঙকৰি বাইৰ কৰি ভালকৰি কুটি-বেচি নেওয়া খায়। শামুকেৰ মসম যিহেতু নেল্টানেল্টা আৰ পিচিলা পিচিলা হয়, সেইজোন্যে ঐ নেল্টা ভাবটাক পৰিষ্কাৰ কৰাৰ বাদে নাউয়েৰ পাতা বা চুন দিয়া ধুইয়া নেওয়া খায়। তাতে শামুকেৰ নেল্টাও যায় আৰ ফটফটাও হয়। তাৰপাছোত ভালকৰি উসি নিয়া পছন্দ অনুসৰি খাওয়া ব্যবস্থা কৰা হয়।
এপাকে ফিৰ টাকোয়া খাবাৰ হৈলে জলোত চুবগি ৰাখি পত্থমতে একেনা একেনা কৰি টাকোয়াৰ মুখ (কালা মুখ খোনা) ছিৰি নেওয়া নাগে। তাৰপাছোত দাও বা কাটাৰি দিয়া টাকোয়াৰ মুখ আৰ টিকা পাকে কটি নেওয়া নাগে। মুখ আৰ টিকা পাকে কাটি নিলে খাবাৰ সম হোস্কা টানিলে টক্কৰি বিৰি আইসে। মুখ-টিকা কাটি গামেলা বা ওমুন কোনো ভাৰাত জলভায় একমুঠি নৰকি বা সিণ্ডা দিয়া খচিখচি ধোয়া নাগে। এমন কৰি ধুইয়া নিলে টাকোয়াৰ গাত নাগি থাকা মইলা, ভিতিৰাত থাকা বালা, ভেৰ, জাকোন ভালকৰি বিৰি আইসে আৰ টাকোয়াগুলা ফটফটা হয়। তাৰপাছোত টাকোয়াগুলা হাড়ীত কৰি উসি নেওয়া নাগে। উসিৰ সম ওটি খানেক সোটা দিয়া নিলে ভাল হয়, তাতে টাকোয়া ভালকৰি সিজে আৰ ভুসি-ভাসা গুলা গলি যায়। উসাৰ পাছোত ফিৰ একমুঠি সিণ্ডা দিয়া খচিখচি ধোয়া নাগে। এঙকৰি উসা-ধোয়া কৰাৰ পৰসে শুৰু হয় শামুক আৰো টাকোয়াৰ নানান মতোন ৰান্ধোন।
ভাজি : ভাজি ৰান্ধা খিব সহজ। টাকোয়াৰ বেলা গছেৰ কাটা বা ছিট্টিপিন দিয়া উসা টাকোয়ালাৰ মসমগুলা বাইৰ কৰি নেওয়া নাগে। শামুক আৰ টাকোয়াৰ মসমগুলা বাইৰ কৰি ভালকৰি ধুইয়া কৰেয়াত তেল-নুন-পিয়াজ-মৰুচ দিয়া ভাজি কৈৰলেই হৈল। টাকোয়া/শামুক ভাজিৰ স্বাদ খিব ভাল।
ন্যাটেৰা : শামুক/টাকোয়াৰ মসম বাইৰ কৰি ভাজি কৰিও খাওয়া যায় বা ঐ ভাজিগুলাক ন্যাটেৰা কৰিও খাবাৰ পাই। সাধাৰণ ন্যাটেৰাৰ মতোন কৰি মসলা-ঠসলা দিয়া আঠা-মাঠা ঝোল কৰি নামে নেওয়া নাগে। শামুক/টাকোয়াৰ ন্যাটেৰাৰ স্বাদ খিব বেসি।
ঝোল : শামুক-টাকোয়াৰ মসমগুলা বাইৰ কৰি যেকুনো শাক দিয়া ঝোল খাওয়া যায়। মসমগুলা বাইৰ কৰি ধুইয়া-পাকোলে ভালকৰি ভাজি কৰি আলু, কালাই বা ঐন্য কুনো জিনিসেৰ সাথে সাধাৰণ শাক বা আঞ্জাৰ নকণ কৰি ঝোল কৰা খাবাৰ পাই।
হৰপা : হিটাও ঝোল। কিন্তুক হিটা ঝোল বাচ্চানি শামুক বা টাকোয়া গুলাক গোটালে ঝোল কৰি খাওয়াক বুঝায়। এই ক্যাৰামতি মতে শামুক বা টাকোয়া গুলা খোল্টাভায় ভাজি আলু, খুল্টি কালাই, ঠাকুৰি কালাই বা ঐন্য কুনো জিনিসেৰ সাথে সাধাৰণ শাক বা আঞ্জাৰ নকণ কৰি ঝোল কৰা যায়। ঝোলেৰ শাক হওয়াৰ পৰ ভাত বা ৰুটি দিয়া খাওয়া নাগে। খাওয়া নাগে হোস্কা টানি টানি। খাবাৰসম শামুক আৰ টাকোয়াৰ মুখত মুখ নাগে একে হোস্কাতে ভিতিৰাত থাকি উয়াৰ মসম বাইৰ কৰি আনা নাগে। হোস্কা টানি টানি টাকোয়া বা শামুক খাওয়াৰ সাথোত একেনা লোক-কথাও চালু আছে---
"খাইলেও একখুৰি নাখাইলেও একখুৰি।"
মানে, টাকোয়া খাইলেও একবাটি (একখুৰি) নাখাইলেও একবাটি। কেনেনা, টাকোয়া হোস্কা টানিলে উয়াৰ মসমহে বাইৰ হয়, টাকোয়াৰ খোল্টাগুলা আভঙে থাকে। সেইবাদে দেখা যায়, যতলা টাকোয়া/শামুক মানষি খায় অতলায় খোল্টা আৰ এক পাকে জমা হয়।
ছ্যাকা : ছ্যাকা তো কোচ-ৰাজবংশীৰ হাউসেৰ খাবাৰ। উমৰা ঝেটায় খাউক ঐটায় ছ্যাকা খাইবে। শামুক আৰ টাকোয়াও ছ্যাকা খায় আৰ টাকোয়া ছ্যাকাৰ স্বাদ খিব মজাৰ হয়। টাকোয়া ছ্যাকা খায় ঠাকুৰি কলাই দিয়া। টাকোয়া ছ্যাকা খাবাৰ গেইলে উসা টাকোয়ালাক খোল্টাভায় ভাজি নেওয়া নাগে। তাৰপাছোত ভাজা টাকোয়া আৰ ঠাকুৰি কালাই কৰেয়াত জলভায় ঘোটলে নিয়া ওটি সোটা দিয়া, অসুন, মৰুচ দিয়া ৰান্ধিলে ছ্যাকা হয়। খাবাৰ সম টাকোয়ালা ঝোলশাকেৰ নকণ কৰি হোস্কা টানি টানি খাওয়া নাগে। ছ্যাকা ঐন্য নকণ কৰিও খাওয়া যায়। টাকোয়া/শামুকেৰ মসমলা ভাজি কৰি সাধাৰণ ছ্যাকাৰ মতন কৰি ৰান্ধিও খাবাৰ পাই।
ভত্তা বা ছবা : টাকোয়া ভত্তা খাওয়াৰ চল খিব কম; শামুক ভত্তা কৰি খাওয়াৰ চল বেসি। মানে টাকোয়া যিহেতু বাচ্চানি বাচ্চানি তায় টাকোয়াৰ ভত্তা বা ছবা খাওয়া নাযায়। কিন্তুক শামুকেৰ ভত্তা সগায় খায়। দগদগা আগুনোত গোটাল গোটাল শামুক দিলে পুৰিয়া খোল্টাগুলা ফোসফোসা হৈলে বুঝিবেন শামুক ছবা হৈছে। তাৰপাছোত আগুন থাকি বাইৰ কৰি আস্তে আস্তে আচাৰা দিলে খোল্টাগুলা পৰি যায় আৰ আভং শামুকেৰ মসম বাইৰ হয়া আইসে। কাও কাও এই মসমগুলা এমতে খায়, কাহো কাহো ফিৰ নুন-তেল মাখি খায়।
এঙকৰি দেখা যায়, কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা শামুক -টাকোয়া খিব যতন কৰি খায়। শামুক-টাকোয়া দোলা-নদীত থাকি আনি কোটা-বেচা কৰি ৰান্ধা পৰ্যন্ত নানান ফ্যাতেৰা হৈলেও কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা ইটাক খাওয়াৰ লোভ ছাৰিৰ পায় না। কেনেনা, ইটা ইমাৰ পৰম্পৰাগত খাদ্যাভাস; এটিকোনা নুকি আছে উমাৰ জনগোষ্ঠীয় ঐতিহ্য।
বৈজ্ঞানিক ভিত্তি :
টাকোয়া চৌকেৰ পইক্ষে উপকারী। টাকোয়া আৰ শামুক খাইলে পেটেৰ অসুখ বা ৰোগ ভাল হয়, আমেসা ছাৰে। আগের মানষিলা টাকোয়াৰ আৰ শামুকেৰ খোল্টা দিয়া গঢ়াইছে চুন। টাকোয়া বা শামুকেৰ খোল্টা ছানেৰ ঘোষি মানে শুকনা গোবৰ দিয়া ঢাকি দিয়া অগুন নাগে দিছে সইঞ্জা বেলা। সাৰা ৰাতি অমন কৰি থাকাৰ পাছত সাকালে দেখা গেইছে খোল্টা গুলা একেবাৰে সাদা ফটফটা হয়া আছে। ঐলাত অল্প জল দিয়া গলাইলে সুন্দৰ চুন হয়া যায়। এই চুন হাটেৰ শিল থাকি গঢ়া চুনেৰ চাইতে বেশি ভাল, ক্ষতি নাই। তাতে আৰো একেনা সুবিধাও আছে। শামুক-টাকোয়াৰ খোল্টা বাড়ীৰ অগলে-বগলে পৰি ৰইলে পৰিবেশ নোঙৰা হয় আৰ ঠ্যাং কাটাৰ ভয় থাকে, কিন্তুক খোল্টা দিয়া চুন বানায় জোনে ঐ ভয় আৰ নাথাকে। কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা তায় কথায় কথায় কয়----
পচা শামুকেও কাটে পাও
হ্যালা না কৰি ফ্যালান পাও।
মানে, শামুক-টাকোয়া পচা বা নষ্ট হৈলেও ঠ্যাং কাটে; দেখি-শুনি হাটা নাগে। ঠ্যাং যাতে কাটা নাযায়, পৰিবেশ যাতে ঠিক থাকে আৰ চুনেৰ দৰকাৰো যাতে পুৰক হয় তাৰ বাদে কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা শামুক-টাকোয়াৰ খোল্টালাক ভালকৰি পুৰি চুন বাইৰ কৰি নেয়। গেৰামেৰ মানষি হৈলেও কোচ-ৰাজবংশী মানষিলাৰ চুন বানাৰ পদ্ধতিটা আৰ চিন্তাটা কিন্তুক সম্পূৰ্ণ বৈজ্ঞানিক।
টোকানি :
শামুক আৰ টাকোয়াৰ খাদ্যাভাসটা খালি কোচ-ৰাজবংশীৰে স্বতন্ত্ৰ খাদ্যাভাস নাহয়; এইটা আসলোতে জনগোষ্ঠীলাৰ আদৰেৰ খাদ্য। বড়ো, সাওতাল এঙকৰি পৰায় ভাইল্লা জনগোষ্ঠীয় লোকে এই খাবাৰ খায়। কোচ-ৰাজবংশী সমাজেৰ সৌগঠে বৰ্তমান এই খাদ্যাভাস চালু নাথাকিলেও পুৰাণি দিনোত সৌগ কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা খাইছিল। এলাও পশ্চিমবংগেৰ আলিপুৰদুয়াৰেৰ কুমাৰগেৰাম ব্লকেৰ ৰামপুৰেৰ মাঝেৰডাবড়ী গেৰামেৰ মানষিলাৰ টাকোয়া খায় সম্পূৰ্ণ ঐতিহ্য ৰক্ষা কৰিয়াই। তা ছাৰাও, আসামেৰ কোকৰাঝাৰ, চিৰাং, বাক্সা অঞ্চলতো কুনো কুনো কোচ-ৰাজবংশী মানষিলা এই খাবাৰ খাওয়া দেখা যায়। ধুবুৰী জিলাৰ পৰায় সৌগ কোচ-ৰাজবংশী শামুক খায়, টাকোয়া ফিৰ সৌগঠে পাওয়া নাযায় জোনে হয়তো খাওয়া দেখা নাযায়। এমন কৰি আৰো ভাইল্লা জাগাৰ মানষি এলাও শামুক আৰ টাকোয়াৰ খাদ্যাভাসেৰ সাথোত জৰেয়া আছে ঝেটা ওনাস টানিলে সহজে বাইৰাইবে।
কিন্তুক দুখ্যেৰ কথা হৈল, এলা আধুনিক যন্ত্ৰপাতি, কীটনাশক আৰো নানান ক্যাৰামতিৰ বাদে নদী-নালা আৰো দোলাগুলাত শামুক-টাকোয়া আৰ পাওয়া যায় না। মাছ মাৰাৰ নানা আধুনিক ক্যাৰামতি, হালবোওয়া নানানটা যন্ত্ৰৰ জোনে এলা শামুক- টাকোয়াৰ খিব মঙ্গা হৈছে।
খেও/নাগাল :
1. হীৰাতন দাস, কুমাৰগ্রাম (আলিপুৰদুয়াৰ), কামতাপুৰী গাওয়ালি বিজ্ঞান, হামাৰ খবৰ, 05-05-2018।
2. শৈলেশ্বৰী বৰ্মণ (60), মাঝেৰডাবড়ী, আলিপুৰদুয়াৰ, পশ্চিমবংগ, কড়াল, 02-09-2018।
3. প্রতিমা ৰায় (40), ঐ।
No comments:
Post a Comment